Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleneşeli bir düzen bileğildir. Dostluk, sosyete süresince insanların düpedüz nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Doğruluk kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene bırakmak, maşeri dirimın gerçekleşmesini bulmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin alınsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, pekâlâ essah kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete süresince insanların iktisat ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her dönem mümkündür. “İşte hukuk, beşer davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir dizge, bir bütündür.” İnsan-beşer, beşer-doğa ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence şeşna aldatmaınmasıdır. Dostluk, insaniyet seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşu denli düşünüm ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, sosyete sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak tamlayan içtihatlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini bulmak için konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, kazı ve seçimın kâffesidür. Henüz münteşir bir tanılamamıyla hukuk, adalete yönelmiş maşeri yaşyalnız düzenidir. Dostluk Lügat Anlamı Dostluk kelimesi Arapça “kazı” kökünden hasılat ve kazı kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “kazı” kelimesinin çoğkoca “ah’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na göre hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Fen Anlamı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu yürekin hala doyurucu bir tanılamam strüktürlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen tanılamamı ise: “Belirli bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) ilişkilanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi süresince gerçek olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sermaye kayran kısmına Özel Dostluk, eşhas ile büyüklük yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun başlıca ast dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik büyüklük tarafından güvenceye aldatmaınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Dostluk kuralları beşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun değer yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla misil nitelikteki mecmu durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk kayranında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek yürekin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve dünyalık cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, fırka mantinota; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları kadar ayrımlı hukuk dallarında ayrımlı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut siyasal içtihatleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşeri bir yaşyalnız düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri dirimı düzenleyip insanların barış ve asayiş süresince bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Pratik Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Karşılanması) Hukukun pratik amacını, maşeri gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile sosyete süresince canlı insanların, birbirleri ile tasarlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın strüktürsından kaynaklanan ihtiyaçlarını alınlamaya çaldatmaışır. Dostluk bu fonksiyonu ile veladet, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir hukuk düzeni dirimın gerçek gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın natürel strüktürsına ve bundan müterakki mevrut gereksinimlerine tatminkâr sarhoş olmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile bağlıdır; konuşu gereksemelara uymalı ve onları alınlamalıdır. 3. Doğruluk Dostluk bu fonksiyonu ile belli bir düzenleme şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir müsavat düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak asıl kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanılamamıyla doğruluk, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere dü ayrımlı anlamda kullanılır. Doğruluk gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet medlulında kişisel bir özelliği deyimler. Insan her dönem haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni lütfetmek yolunda daimî ve bileğmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu iktisat ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk mazmunı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk kayranında hukuki değer olarak kelam konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Maşer yürekindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini yürekeren kurallar mecmuü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve istismar etmek yerinde bulunmuş olduğuna göre, adaletin böylecene, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün hukuk sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Dostluk bir sosyete düzenini yürekerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; ister mevcut düzeni sahabet etmek, gerekse onu bileğmeslektirmeyi meşrulaştırmak yürekin her dönem adalete başvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta alınmıza müesses hukuk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken hukuk medlulında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut hukuk düzenlerinin kendisine tatminkâr olup olmadığı açısından bir değer ve yorum ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve negatif alınlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon denge süresince olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak bütün hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşyalnız uyacak, hem bile bu maşeri dirimın barış süresince sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü sağlamaya çaldatmaışacaktır.